Se perdes a casa, xa non es capaz de volver

“SE PERDES A CASA, XA NON ES CAPAZ DE VOLVER”

XAQUIN CAMPO FREIRE. MANDIÁ,  07-11-2013.

– “Da dor, habitualmente, falan os que non están no sufrimento. E, daquela, de que nos serve? Non será falar para o vento?”. Impresionoume cando llo oín por primeira vez ao meu profesor de antropoloxía. E agora escoiteillo de novo e en carne viva a Lolo.

– “Dos sen fogar e sen teito, dos sen arraigo, escríbese desde os despachos. Outra cousa é que te pille a noite, cada noite, verán e inverno, ano tras ano e non teñas onde acubillarte. Xa non falo de repousar. Nin onde lavarte á mañá seguinte. Con roupa cheirando a mollado e secada ao lombo. Onde comer algo de quente, polo menos algunha vez. E o máis humillante é non ter onde facer as necesidades con intimidade e un mínimo de hixiene. E logo esíxeseche que non deas olor a desamparado para que a sociedade dos “acomodados” non te  refugue tamén polo día. Nin de noite nin de día. Sobramos. Como perdas a casa, xa es de ningures. Sobras en todos os sitios, incluso na familia. Estamos fóra da sociedade e nin sequera somos  grupo. Nin números. Somos os expulsados, os excluídos. Somos a desfeita social. Somos lixo e o lixo só se tolera un pouco tempo no contedor. Hai que apartalo, levalo lonxe canto antes. Prodúceo a “civilización urbana” e logo amoréase lonxe para que podreza ou quéimase. E del, non se queren nin as cinsas que noutrora aínda se aproveitaban para os prados. De nós, nin iso. Triste, non si? Todo foron perdas: Amor, fillos, compaña, casa, irmáns, amizades, traballo, proxectos. E o peor é que te perdes a ti mesmo coa tu propia autoestima e dignidade. Es un ninguén. Ata os cans se veñen cotra ti. Non sei que teñen contra nós. Que ilusa aquela rapaza que na película berraba: «Xuro por Deus que nunca máis pasarei fame». Sen fogar. Hipotecado. Sen saúde e sen sanidade. Sen escola e sen axudas sociais. SEN RÚA, que por veces pensamos que é de todos. Nosa, non: «Hastra lle dan de prestado a beira por que camiña ao que naceu desgraciado».

“Eu fun coma todos. Gozaba de casa, familia, amor, fillos, traballo, proxectos. Unha cultura mediana. Tiña esperanza. Agora son un “excedente” e sen retorno. Son menos do que as bombonas de butano, que teñen retorno.

“Se me atopas na rúa, fálame, por favor. Non me tires a moeda, que a necesito. Pero preciso máis da túa mirada e da fala. Sabes canto tempo levo sen falar con ninguén vendo pasar ao meu rente xente e máis xente? Son ninguén: Non me teñas medo, que non trabo. Non me escapes, saúdame, escóitame, déixame que eu te escoite. Cóntame de ti e dos teus, que me humaniza. Porque ti tamén estás  en soidade, non si? Tampouco es feliz.

“Cando saibas a miña historia saberás de verdade o que é ter a desgraza de perder o fogar. Si. Xa sei que che vou quitar algo de paz. Pero iso só é ao comezo. Logo facémonos humanos.  Domesticámonos, como lle dicía o raposo ao Principiño.

“Como te ves eu vinme, pero como me ves, podes verte ti tamén ou un dos teus”. “Oínlle a un crego, sendo neno, que Pío XII dicía despois da guerra europea: «Hai que refacer este mundo desde os cimentos para convertelo de salvaxe en humano». Ao mellor non lle faltaba razón, incluso para hoxe.

“Eu tampouco reparaba moito nestas cousas. Pasoume como aquilo de Bertolt Brecht ou de quen sexa:«Agora veñen por min, pero xa é tarde».

“Onde está a esperanza? Na sociedade do tres terzos de Reagan e Thatcher, co terzo de exclusión para eliminalo e tiralo ao lixo, desde logo non.

“Unha nova civilización a facer entre todos, incluíndo a nosa dura experiencia de miseria e morte? Tiven esperanza no movemento dos indignados. Ficará algo de humanidade nos partidos políticos? Dos grandes da economía non espero nada. Son insaciábeis. A cobiza failles o saco sen fondo. Devoran ata os propios fillos. Prostitúen todo.

“Tardará en nacer, pero a solución virá polos movementos de solidariedade universal, sen ideoloxías e sen credos.

“Para min, para nós, os da rúa, os sen fogar, tal vez sexa xa demasiado tarde”.

Ti como o ves?

– Grazas, Lolo, polas túas confidencias. Pásolle os teus laios e salaios á sociedade. Os teus desesperos e esperanzas. Tamén as túas bágoas. Unha aperta. Xaquín.

Ënchesenos a boca falando de Concepción Arenal

          Xaquín Campo, bo coñecedor do submundo da prixón e das causas estruturais da delincuencia, escribe con bo siso sobre o senso e a insensatez da institución carcelaria. Concepción Arenal, hai 120 anos, pensaba con máis sensatez sobre estas cuestións do que os nosos "gallardos" políticos e dirixentes de toda pelaxe. Copio e encolo.

ÉNCHESENOS A BOCA FALANDO DE CONCEPCIÓN ARENAL

XAQUIN CAMPO FREIRE. FONTE DA CRUZ, 26-O7-2013

Se o sistema está podre e non se cambia a auga dese acuario, desa poza emporcallada, non habería que pensar que os do cárcere, a maioría deles, non son senón vítimas destes outros sen lei, sen moral, sen xustiza? A quen nos atreveremos a pór de modelo para esa rehabilitación e nova socialización que tanto pretendemos? Por exemplo: Foi o señor Bush modelo de algo?

Vivimos nunha sociedade onde as grandes institucións ‒banca, partidos, igrexas, Vaticano, IOR, xustiza, exércitos, políticos, policías, etc‒, aparecen moi corrompidas. Se temos nelas e nos individuos un grao tan grande de perversión e podremia, roubo e abuso, capaces de crear unha crise tan xeneralizada e universal como é a actual, a onde poderemos querer levar a alguén para reinserilo, socializalo de novo, rehabilitalo?

Concepción Arenal no 1893 en “La cuestión penitenciaria” xa dicía: “... cuando todos los días vuelven a la sociedad esos hijos que han aprendido en la prisión el mejor modo de herir a su madre, no se comprende que, ni siquiera por egoísmo, esa sociedad no se ocupe un poco más de lo que le interesa tanto”. “Dado el estado de una prisión puede calcularse el del pueblo cuyos criminales encierra”. “Error en las ideas, injusticia en las leyes, corrupción en las costumbres, dureza en el carácter, atraso en la instrucción; todo tiene allí sus terribles comprobantes, todo ha encarnado en seres que han hecho mal y sufren”.

Énchesenos a boca a todos falando agora de Concepción Arenal. Pero quen está disposto a axudar a un preso para recomezar un camiño, sabendo que vai ter os seus altos e baixos? Moitas veces vaise desanimar e volverá caer. Se non ten quen o reciba, nin ten a onde ir, nin quen lle ofreza onde gañar a vida honradamente, que pode facer? 

Estamos dispostos, nestas  nosas sociedades da exclusión, a recibir a alguén que se queira rehabilitar? Dicía ela: “La reincidencia es unas veces efecto de la maldad, otras de la situación en que se halla el licenciado de presidio, con tan pocos medios de ganar su subsistencia honradamente, en una sociedad que no cree en su honradez”.

Sexamos positivos. Na sociedade temos de ir creando unha conciencia social de cambio na mentalidade común, entre todos, que se estenda e se vaia concretando por grupos en iniciativas diversas diante das necesidades. É moito o que xa se fixo nisto. Proba: Hai poucos días celebrouse en Ferrol o Curso “Gurméndez”: Tantos pensadores e divulgadores con iniciativas que se van abrindo camiño. Xustiza restaurativa. Penas alternativas. Traballos a beneficio da comunidade, etc. Casas de acollida. Permisos. Ofrecen novidade as sentencias para menores do xuíz Emilio Calatayud.

Pensemos sobre todo neses rapaces novos que nin empezaron a vivir e foron atrapados desde moi mociños nos ámbitos da transgresión. Con eles, a corrección non é inmediata, vaise adiando. Cando anos máis tarde chega o xuízo, xa nin lembran os delitos, ou teñen un historial ben repleto de delincuencia porque pensaron que todo era impune. Outros, tal vez, xa teñan reorientada a vida. Unha xustiza lenta é inxusta, non é sanante, non é sanadora. Os delincuentes, a delincuencia como tal, no cárcere é unha minoría ben pequena. A maioría son desequilibrados, drogadictos, enfermos psíquicos, sociais e mesmo corporais.

Para que queremos anciáns e vellos no cárcere, aos que a saúde xa nin lles asiste, ou pais e nais de familias en desamparo? Non haberá outras medidas máis rexenerativas? Para que os queremos por longos anos no cárcere? Isto non funciona. Castiga. Vinga. Desestrutura. Non rehabilita. E ademais é moi cara economicamente. Pena perpetua, revisábel, para peor, proclama Gallardón.  E nós, insensatos:  Así debe ser!

Cómpren novas maneiras de pensar e de actuar. Non son inxenuo. Sei das dificultades. Pero tamén sei que ao mundo cambiámolo as persoas. Podemos seguir maldicindo das tebras. Porén xa sería mellor ir acendendo luces por pequechiñas que sexan. Sempre serán máis positivas. Ten que haber outros modos de actuar onde tamén a vítima ocupe o centro e chegue a ser recoñecida de verdade por todos e non esquecida ou encirrada como é agora. Onde tamén ela poida chegar a perdoar con magnanimidade a quen de verdade se lle achega pedindo sinceramente perdón, disposta a  reparala e a reconciliarse. Pero iso supón moito traballo en todos. Tal como a xustiza restaurativa que se vai abrindo camiño.

Temos de ir creando grupos de acollida e de apoio con programas ben estudados e estruturados que faciliten esa reinserción e  nova socialización. Logo os xuíces poderán dalas a elixir como alternativas. Porén se non existen, se alguén na sociedade non as promove, eles non as poden ofrecer. Exemplo: Moitas das realidades do P. Ángel.

Novas utopías. Visitar cárceres por dentro, coñecer persoalmente os reclusos e escoitar as súas preocupacións. Saber das súas familias e circunstancias. Sen paternalismos nin bondades barateiras. Con moito sentido de responsabilidade no que facemos. Acollidas en permisos curtos. Cartearse con alguén algunha vez. Felicitacións polo Nadal. Visitas a quen ninguén vai ver: “Estiven no cárcere e fostes verme”, dixo Xesús de Nazaré. Coñecedes as axudas propostas no filme “Pena de muerte”? A figura do acompañante xa legalizada en EE.UU.?

Ir creando voluntariados que a sociedade toda alente e axude. De non ser así, en solitario, será ben difícil saír adiante, tanto para as persoas como para as familias. É cuestión de ir creando novas realidades. Todo é querer e empezar. Animaríaste a algo así? Calquera iniciativa é máis que nada. Así foron nacendo ASFEDRO, “Aldeas infantiles”, refuxios de anciáns, Reto,  etc.

En Ferrol non temos cárcere. Non somos capital de provincia. Pero temos presos, moitos presos. E, coa que está a caer, teremos aínda máis. E hai presos pobres, moi pobres. Absolutamente indixentes materiais e de humanidade. Recordades como de mozos nos identificabamos con aquel cantar:

“Yo soy rebelde porque el mundo me ha hecho así, / porque nadie me ha tratado con amor, / porque nadie me ha querido nunca oír.

Yo soy rebelde porque siempre sin razón / me negaron todo aquello que pedí, / y me dieron solamente incomprensión.

Y quisiera ser como el niño aquel, / como el hombre aquel que es feliz. / Y quisiera dar lo que hay en mí, / todo a cambio de una amistad.

Y soñar y vivir y olvidar el rencor, / y cantar y reír y sentir solo amor.”

Eses presos son “os nosos presos” e dóennos. Os cárceres son “os nosos cárceres”. Só a nós, a esta sociedade, nos incumbe o que se faga con eles. “Sempre queda o recurso de petar na alma das multitudes ata promover un estado de opinión revolucionaria”, dixo Castelao. O dicionario di: Revolucionario: 4) Persoa con ideas renovadoras. Grande renovador. Revolucionar: 4) Causar mudanza profunda.

Transformación profunda. Iso xa é saír do inmobilismo para ese estado novo de opinión revolucionaria. Non hai dúbida de que moito do que se está a facer, xa está nesas condicións e coordenadas da reinserción e das novas medidas. Soamente se ve ben co corazón. O esencial e invisíbel para os ollos.

Todo contra todos

Todo é absolutamente falso. Agás algunha cousiña que foi publicada polos medios.

Todo animal é un ser vivo. Agás algún (animal) que foi degradado polos cientificos evolutivos.

Todo home é un animal racional. Agás algún (ser humano) que foi rebaixado polos psicólogos racionais.

Todo é da cor do cristal con que se mira. Agás o (ser) que non ten cor ningunha nin pode tela.

Todo é verdade e asemade é mentira. Agás os valores absolutos, que por excepción non existen.

Todo é como como diga o que manda. Agás se alguén manda máis e di o contrario.

Todo é dun xeito e do outro. Agás que outra cousa lle conveña a quen o afirma ou nega.

Todo mandamais é inocente. Agás que perda o poder e daquela converterase en culpábel.

Todo súbdito é ruín ou sospeitoso. Agás que diga amén a quen o ten sometido, e só mentres se lle someta.

Todo vale e vai á misa. Agás que sirva aos intereses do adversario e non aos do suxeito que o ditamina.

Nestas dez afirmacións, coas súas correspondentes correccións, está contida a sabedoría dos que teñen a tixola na man e a gobernan ao seu escuro e escaso saber, sen moito ou con moito siso, dependendo do que por isto ou por aquilo se entenda.
Todas elas se reducen ou resumen nestoutra: TODO É RELATIVO. 
En relación a que? En relación Á PROPIA COMENENCIA.

AQUELES TEMPOS QUE DE MOMENTO NON VOLVEN

Velaquí unha nova achega do amigo Xaquín de Roca. Unha gabanza e un laio, gabanza dos que deron a cara polo pobo e o que é xusto desde ámbitos da Igrexa, laios elexíacos e señardade porque cada vez hai menos actores coma aqueles. Copio e encolo sen máis comentarios:

“VECIÑO NECESARIO DA COMARCA”

XAQUÍN CAMPO FREIRE - XAQUÍN DE ROCA, 19-01-2013.

Este 12 de xaneiro celebrouse na Casa Habanera de Guitiriz unha homenaxe a cantos colaboraron na loita contra da contaminación do CASÓN hai 25 anos. A proxección do vídeo “O paso do Casón por Guitiriz” puxo de novo bágoas nos ollos de todos nós e renovou o noxo e o arrepío contra do abuso e desprezo daqueles que, en troques de defendernos, mentiron  conscientemente e masacraron sen piedade.

“O caso do Casón”. Hai 25 anos. Eu tamén estiven alí o tempo que puiden. A distancia na que vivo, era moito máis grande do que hoxe ao non termos autovías. Pero para os nativos de alí a presenza nosa era obrigada. A nosa xente de sangue, de parentela e de veciñanza a quen lle debiamos a vida e a formación, era a que estaba en perigo de vida e de morte. Aínda non sabemos hoxe o que levaban eses bidóns. Nada de bo. En Fisterra morreu xente. Chorando e espavorecidos foron evacuados de noite e sen rumbo.

Quen poida ver o documento audiovisual, terá sorte. Está moi ben feito. Para nada é sensibleiro nin demagóxico. O  relato fica curto. Só historia pura e dura. Testemuños de testemuñas reais. As marcas están aínda nas propias carnes. E no máis fondo da alma latexa unha rabia profunda polo asoballamento da propia dignidade.

“O veciño necesario da comarca”. Non sei aínda de quen é a frase. Con ese título de verdadeira honra quíxose premiar o labor de todos. Porén foi decisivo o inmediato e profético berro de rebeldía e rebelión de Alfonso Blanco Torrado, quen a golpe de altofalante percorreu á présa toda a bisbarra convocando a todos a rebato, con toque de campás incluído. E logo coordinou toda a acción con liderado axeitado, con diálogo, animación e esixencia e ao mesmo tempo coa temperanza heroica e críbel. A xente fiábase del. Nunca lles fallara. Soubo exercer con todos unha terapia imprescindíbel para non deixarse sobordar dos nervos no confronto necesario, sen entrar nas provocacións da senrazón que lles tendían con ameazas, abusos, malos tratos e mesmo con torturas. Era necesario non perder nunca a razón fronte aos verdadeiros delincuentes daquela panda de ineptos de arriba abaixo que, en troques de defender o seu pobo ,conducíannos á miseria colectiva. Disto podo testificar porque fun testemuña directa.

Naquelas datas comprobei en carne propia o que é ser verdadeiro veciño solidario en causa grave e común. Ser cidadán e non escravo. Ser servidor do pobo e non domesticador mentireiro ao servizo dun poder podre, inxusto e abusón. É doado facer homenaxes a tempo pasado. Os riscos foron serios. Estarán volvendo eses tempos?

Aqueles días sentín o gozo de formar parte dun grupo con fala e cultura propias, con conciencia do nós colectivo. E volvín cantar: “Collidos das mans, coas mans de todos faremos un camiño na noite,  dime o corazón que algún día venceremos.”

Reafirmeime no que xa vivira con Pepe Chao Rego, Cuco Ruíz de Cortázar, Antón Aneiros, Vicenzo Couce, Anxo Ferreiro Currás, Ramón Díaz Raña e  moitos outros compañeiros en Ferrol: o que é ser crego na Galiza que nos doe. Que acertada é a  fórmula “sermos o veciño necesario” nas comarcas do rural ou no mundo proletario do meu pobo, sensíbeis e solidarios coa nosa xente que vive morrendo a cotío nas costeiras ou no traballo do mar, e coa a intelectualidade ou co traballo honrado do sector servizos.

Se son sincero, sinto mágoa dunha igrexa actual, tan fóra do mundo e da humanidade.

Hai unha cantiga:“Todos xuntos, xuntos todos, na mesma lingua, no mesmo chan”. Dixo Castelao: Vinde todos traballar á obra. Hai sitio para todos. Non sobra ninguén. Nin os féridos e duros. Entre todos imos facendo posíbel a redenzón da boa nazón de Breogán. Todos merecemos outra oportunidade.

Grazas, Alfonso Blanco Torrado, veciño necesario da comarca. E a Xermolos.