Entre Galiza e Galicia

Disque son ambas filoloxicamente lexítimas, confundindo coma os profanos filoloxía e lingüística histórica. Que é o que se quere dicir con iso da lexitimidade de entrambas? Non que se poida usar calquera delas indistintamente e co mesmo dereito; senón, unicamente, que ambas son formas historicamente testemuñadas. Sobre isto, mellor fora que calasen. As formas que ofrecen os documentos medievais escritos en lingua galega, e aínda en castelán, son cando menos estas cinco: Galiza, Galizia, Galisia, Galliza e Gallizia. As cinco son, endalí, formas filoloxicamente lexítimas?

De por parte, que utilidade ten que na última revisión das normas ortográficas e morfolóxicas se recoñezan Galiza e Galicia? Por certo, son serodios, moi serodios, os testemuños históricos desa segunda forma, na súa literalidade textual, excluíndo o latinismo formal Gallecia. Non se pretenderá facer apoio neste para abonar a forma Galicia!

Que sentido ten recoñecer nas normas ortográficas e morfolóxicas a posibilidade de elixir entre Galiza e Galicia para despois, na práctica, negarnos aos utentes a primeira opción en nome dunha norma do trinque adoptada para o caso: a de que a certos referentes nunha mesma lingua só lles pode corresponder unha única forma? Xa sei que non se atreveron a tanto, só se refiren a un referente: o referente “país”. Quen se pronuncia aí? A filoloxía? A legalidade vixente? Ah, xa o sei, unha sección do aparato ideolóxico de estado –diríase adoptando un coñecido modelo de análise da realidade social. Faise con isto unha aplicación da norma superior de que a única forma toponímica válida é a galega? Entón, sexan consecuente e decidan que Galiza non é topónimo galego, senón –xa que castelán non– só portugués.

Se voltarmos á pura lingüística histórica, a forma Galiza leva todas as trazas de maior autenticidade. As formas con ela concorrentes parecen non ter outro sentido ca o de ultracorreccións gráficas, ao primeiro, e logo o de adaptacións aos xeitos lingüísticos casteláns, influíntes no galego con forza abonda xa desde principios do século XIV. Se non, a ver quen me explica por que tan cedo, no latín galego do século XI, a forma derivada galiciense aparece grafada kalicense (“soldares kalicenses”), con notoria e avultada ultracorrección que, porén, non se aplica aínda á absorción do iode... Se este na palabra derivada foi absorbido, na primitiva con máis razón. Sen a influencia do castelán, sería a única que se imporía. Pensen que o mesmo topónimo Cacabelos, o do Bierzo, aparece artificialmente grafado Cacavillos en documentos de 1410 relacionados co hospital de Santiago. Pois nin así se impuxo, malia ficar aquela vila fóra da Galicia moderna.

Xa ven a onde nos pode levar a ideoloxía. Ou, se de legalidade se tratar, como o dereito pode ser torto.